Trong bối cảnh đô thị hóa ngày diễn ra mạnh mẽ và nhu cầu sử dụng đất ngày một gia tăng, các vấn đề liên quan đến tranh chấp đến đất đai cũng đang được chú ý và đáng quan tâm hơn hết. Để các bên có thể giải quyết mâu thuẫn và cùng ngồi đàm phán, thương lượng lại thì hòa giải tranh chấp đất đai là lựa chọn ưu tiên hàng đầu. Hòa giải không chỉ là biện pháp giúp các bên có thể cùng nhau tìm ra phương hướng giải quyết và nó còn góp phần đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội và cộng đồng.
Quy trình hòa giải tranh chấp đất đai hiệu quả không chỉ giúp các bên hiểu được mong muốn của nhau mà còn tạo tiền đề tạo ra một mối quan hệ hợp tác gắn bó và lâu dài trong tương lai. Để nắm rõ hơn các vấn đề hòa giải tranh chấp đất đai, ta cần phải tìm hiểu những quy định pháp lý liên quan đến vấn đề này.
Tranh Chấp Đất Đai Là Gì?
Căn cứ theo khoản 47 Điều 3 Luật Đất đai năm 2024 thì “Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”. Như vậy, ta có thể hiểu, tranh chấp đất đai là việc xác định quyền và nghĩa vụ của một người (người sử dụng đất) hoặc các bên trong quan hệ đất đai có quyền sử dụng đất. Việc tranh chấp đất đai sẽ bao gồm các tranh chấp liên quan đến đất đai khác như: tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất, tranh chấp tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,…
Hòa Giải Tranh Chấp Đất Đai là Gì?
Theo khoản 1 Điều 235 Luật Đất đai năm 2024 quy định : “Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải, hòa giải ở cơ sở theo quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở, hòa giải theo quy định của pháp luật về hòa giải thương mại hoặc cơ chế hòa giải khác theo quy định của pháp luật”.
Như vậy, khi xảy ra tranh chấp liên quan đến đất đai thì các bên có thể thương lượng với nhau lựa chọn các phương thức để hòa giải, như: (1) Tự hòa giải; (2) Hòa giải ở cơ sở; (3) Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã; (4) Hòa giải thương mại và (5) Cơ chế hòa giải khác.
Thủ Tục Hòa Giải Tranh Chấp Đất Đai
Tự hòa giải
Đối với phương thức này, các bên có thể cùng nhau tự đàm phán, thương lượng với nhau để giải quyết tranh chấp đất đai. Về ưu điểm, khi các bên tự hòa giải với nhau sẽ giúp tiết kiệm được thời gian và chi phí, giảm thiểu được các chi phí liên quan đến hồ sơ giải quyết và các vấn đề về tố tụng. Đồng thời, khi tự giải quyết với nhau, các bên sẽ gìn giữ được mối quan hệ và tự do thỏa thuận lại các vấn đề phát sinh tranh chấp.
Tuy nhiên, vì hai bên có thể tự do thỏa thuận nên sẽ không có tính ràng buộc pháp lý. Điều này có thể dẫn đến một số vi phạm giữa các bên mà không có chế tài hoặc không đạt được thỏa thuận như ban đầu giao kết hợp đồng với nhau. Ngoài ra, khi tự hòa giải, có thể sẽ dẫn đến sự thiếu công bằng của một bên, dẫn đến mâu thuẫn có thể ngày càng trầm trọng hơn và không thể cùng nhau giải quyết tranh chấp một cách triệt để.
Hòa giải ở cơ sở
Căn cứ theo khoản 1 Điều 2 Luật Hòa giải ở cơ sở năm 2013 thì “Hòa giải ở cơ sở là việc hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật theo quy định của Luật này”. Và nơi thực hiện việc hòa giải ở cơ sở thường là thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố, khu phố, khối phố và cộng đồng dân cư khác (gọi chung là thôn, tổ dân phố).
Đây là hình thức được nhà nước khuyến khích thực hiện dựa trên sự tự nguyện của các bên tranh chấp, không phải là thủ tục bắt buộc. Theo quy định tại khoản 2 Điều 17 Luật Hòa giải ở cơ sở năm 2013 thì các bên có quyền đồng ý hoặc từ chối hòa giải; yêu cầu tạm dừng hoặc chấm dứt hòa giải. Đây là phương thức nhanh gọn, tiết kiệm được thời gian và chi phí thấp. Các bên có quyền tự định đoạt trong việc lựa chọn hòa giải viên để giải quyết vấn đề tranh chấp của mình.
Tuy nhiên, vì đây là hình thức giải quyết khép kín, không công khai nên có thể nảy sinh nhiều tiêu cực, ảnh hưởng đến cuộc sống và xã hội. Đồng thời, việc hòa giải dựa trên sự thống nhất của các bên, nên hòa giải viên không có quyền quyết định ràng buộc hoặc áp đặt bất cứ vấn đề gì đối với các bên tranh chấp. Các thỏa thuận hòa giải cũng không mang tính ràng buộc thi hành như phán quyết trọng tài hay của Tòa án nhân dân các cấp.
Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã
Trong trường hợp người dân muốn khởi kiện tại Tòa án nhân dân các cấp hoặc yêu cầu Uỷ ban nhân dân (UBND) cấp có thẩm quyền (huyện, tỉnh, thành phố) giải quyết thì bắt buộc phải tiến hành hòa giải tại UBND cấp xã theo quy định tại khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai năm 2024. Trong trường hợp các bên không tiến hành tại UBND cấp xã, Tòa án sẽ tiến hành trả đơn khởi kiện khi các bên nộp hồ sơ khởi kiện hoặc UBND cấp có thẩm quyền sẽ từ chối tiếp nhận đơn đề nghị giải quyết tranh chấp đất đai dù thuộc thẩm quyền của những cơ quan này.
Thủ tục giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã
Việc hòa giải tại UBND cấp xã sẽ được tiến hành như sau:
- Bước 1: Sau khi nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai và thông báo thụ lý hoặc không thụ lý đơn trong vòng 03 ngày thì Chủ tịch UBND cấp xã sẽ thành lập Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai (bao gồm: Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND cấp xã làm Chủ tịch Hội đồng, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, công chức địa chính, người sinh sống lâu năm (nếu có) và có thể mời thêm đại diện tổ chức, cá nhân khác) để thực hiện việc hòa giải tranh chấp đất đai.
- Bước 2: Việc hòa giải được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai.
- Bước 3: Sau khi hòa giải phải có biên bản bao gồm chữ ký của các bên tham gia và có xác nhận hòa giải thành hoặc hòa giải không thành của UBND xã và gửi đến các bên tranh chấp. Trường hợp hòa giải không thành mà một hoặc các bên tranh chấp không ký vào biên bản thì các thành viên Hội đồng hòa giải phải ký vào biên bản, đóng dấu của UBND cấp xã và gửi cho các bên tranh chấp.
Thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai cấp xã
Lưu ý:
– Trong vòng 10 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành mà các bên lại có ý kiến (bằng văn bản) khác với nội dung thống nhất thì Chủ tịch UBND cấp xã cùng Hội đồng hòa giải tổ chức lại cuộc họp để xem xét, giải quyết đối với ý kiến bổ sung và lập biên bản.
– Nếu có văn bản hòa giải thành và có thay đổi hiện trạng về ranh giới, diện tích, người sử dụng đất thì trong thời hạn 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản công nhận kết quả hòa giải thành, các bên tham gia hòa giải phải gửi văn bản công nhận kết quả hòa giải thành đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để thực hiện việc đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo quy định.
Hòa giải thương mại
Nếu như trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại liên quan tới đất đai thì có thể lựa chọn phương thức hòa giải thương mại quy định tại Nghị định 22/2017/NĐ-CP. Theo đó, hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được hòa giải viên thương mại làm trung gian hòa giải hỗ trợ giải quyết tranh chấp. Văn bản về kết quả hòa giải thành được xem xét công nhận theo Chương XXXIII của BLTTDS năm 2015. Quyết định công nhận hòa giải thành ngoài Tòa án được thi hành theo pháp luật về thi hành án dân sự.
Trình tự, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai được quy định tại Điều 14 Nghị định 22/2017/NĐ-CP như sau:
- Bước 1: Các bên có lựa chọn Quy tắc hòa giải của tổ chức hòa giải thương mại để tiến hành hòa giải hoặc tự thỏa thuận trình tự, thủ tục hòa giải. Trường hợp các bên không có thỏa thuận về trình tự, thủ tục hòa giải thì hòa giải viên thương mại tiến hành hòa giải theo trình tự, thủ tục mà hòa giải viên thương mại thấy phù hợp với tình tiết vụ việc, nguyện vọng của các bên và được các bên chấp thuận.
- Bước 2: Tranh chấp có thể do một hoặc nhiều hòa giải viên thương mại tiến hành theo thỏa thuận của các bên.
- Bước 3: Tại bất kỳ thời điểm nào trong quá trình hòa giải, hòa giải viên thương mại đều có quyền đưa ra đề xuất nhằm giải quyết tranh chấp. Địa điểm, thời gian hòa giải được thực hiện theo thỏa thuận của các bên hoặc theo lựa chọn của hòa giải viên thương mại trong trường hợp các bên không có thỏa thuận.
Cơ chế hòa giải khác
Bên cạnh các phương thức hòa giải được phân tích trên, còn một số phương thức hòa giải khác, có thể nói đến là phương thức hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án. Phương thức này được thực hiện theo quy định tại Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án năm 2020 (Luật HGĐTTTA).
Cụ thể, theo quy định tại Điều 16 Luật HGĐTTTA, sau khi Tòa án nhận đơn, vào sổ nhận đơn, xác nhận việc nhận đơn khởi kiện tranh chấp đất đai theo quy định tại khoản 1 Điều 191 của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS), trong thời hạn 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, nếu không thuộc một trong các trường hợp không tiến hành hòa giải quy định tại Điều 19 của Luật này thì Tòa án thông báo bằng văn bản cho người khởi kiện biết về quyền được lựa chọn hòa giải và lựa chọn Hòa giải viên theo quy định của Luật HGĐTTTA. Nếu các bên đồng ý thì tranh chấp sẽ được hòa giải bằng một Hòa giải viên, kết quả hòa giải thành được Tòa án công nhận và có giá trị thi hành theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự.
Trường hợp hòa giải không thành, nếu các bên không đạt được thỏa thuận, thống nhất về toàn bộ nội dung vụ việc hoặc chỉ tỏa thuận, thống nhất được một phần vụ việc hoặc một bên hoặc các bên không đồng ý tiếp tục hòa giải, đối thoại hoặc vắng mặt sau 02 lần được thông báo hợp lệ về việc hòa giải, đối thoại thì Tòa án sẽ yêu cầu chấm dứt, đối thoại. Và sau đó, một hoặc các bên sẽ tiến hành thủ tục khởi kiện thông thường và trực tiếp đưa vụ việc tranh chấp ra xét xử. Việc không tìm được tiếng nói chung để giải quyết có thể sẽ gây nghiêm trọng, phức tạp vụ việc thì cách tốt nhất là đưa vụ việc ra xét xử để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Hòa giải tranh chấp đất đai không thành
Trình tự, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Tòa án
– Bước 1: Các bên tiến hành phiên hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Đối thoại viên, hòa giải viên sẽ ấn định thời gian, địa điểm tiến hành phiên hòa giải và thông báo cho các bên hoặc người đại diện, phiên dịch chậm nhất là 05 ngày trước ngày mở phiên hòa giải. Việc thông báo có thể thực hiện bằng văn bản hoặc các hình thức khác thuận tiện cho các bên.
– Bước 2: Khi các bên đạt được sự thỏa thuận, thống nhất với nhau về việc giải quyết toàn bộ hoặc một phần vụ việc tranh chấp thì đối thoại viên, hòa giải viên sẽ ấn định thời gian, địa điểm mở phiên họp ghi nhận kết quả hòa giải, đối thoại và thông báo cho các bên. Phiên họp ghi nhận kết quả sẽ được tổ chức ngay sau phiên hòa giải, đối thoại hoặc vào thời gian phù hợp khác.
– Bước 3: Đối thoại viên ra biên bản ghi nhận kết quả hòa giải, đối thoại lưu hồ sơ và giao cho các bên có mặt. Trường hợp các bên vắng mặt thì hòa giải, đối thoại viên phải gửi biên bản cho họ để họ có ý kiến.
– Bước 4: Đối thoại, hòa giải viên ra quyết định công nhận hoặc không công nhận kết quả hòa giải, đối thoại thành. Sau khi lập biên bản ghi nhận kết quả hòa giải, đối thoại thành thì hòa giải, đối thoại viên phải chuyển biên bản cùng tài liệu kèm theo cho Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự, khiếu kiện hành chính để ra quyết định công nhận kết quả hòa giải, đối thoại thành, đối thoại thành trong trường hợp các bên có yêu cầu. Thời hạn chuẩn bị ra quyết định công nhận kết quả hòa giải, đối thoại thành, đối thoại thành là 15 ngày kể từ ngày Tòa án nhận được biên bản và tài liệu kèm theo. Nếu như hết thời hạn quy định, Thẩm phán phải ra một trong các quyết định tại khoản 3 Điều 32 Luật HGĐTTTA.
Có Nên Hòa Giải Tranh Chấp Đất Đai Nhiều Lần Không?
Hòa giải là một phương thức giải quyết tranh chấp rất hữu ích và thực tế giúp các bên có thể tự nguyện thỏa thuận với nhau để giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả và nhanh chóng mà không cần phải đưa ra trực tiếp xét xử. Tuy nhiên, để có thể biết có nên hòa giải nhiều lần hay không lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm tính chất của tranh chấp, thái độ của các bên và mục tiêu chung các bên muốn hướng đến.
Nếu như các bên mong muốn đạt được thỏa thuận và duy trì các mối quan hệ lâu dài thì các bên nên ngồi lại đàm phán, thương lượng với nhau chọn cách hòa giải phù hợp, tránh được sự căng thẳng, xung đột không cần thiết và giữa lại sự tôn trọng lẫn nhau. Đồng thời khi tranh chấp không quá nghiêm trọng, phức tạp và các bên sẵn sàng nhượng bộ thì phương thức hòa giải là một trong những giải pháp tối ưu để có thể giải quyết nhanh chóng. Điều này còn giúp tiết kiệm được thời gian và chi phí giữa các bên, đặc biết là các khoản chi phí phát sinh trong quá trình xét xử thông thường.
Đối với các vụ việc mang tính chất nghiêm trọng, phức tạp và các bên không thể đạt được thỏa thuận, nhất là đối với các tranh chấp liên quan đến quyền lợi kinh tế lớn hoặc các tài sản có giá trị cao thì hòa giải không phải là lựa chọn phù hợp. Bởi vì trong các tranh chấp đất đai mà các bên không tin tưởng lẫn nhau hoặc có quan điểm đối nghịch nhau về quyền và lợi ích thì việc hòa giải thường sẽ không thành công. Các bên có thể sẽ không nhượng bộ, thiện chí cũng như cố tính kéo dài thời gian giải quyết thì điều này sẽ gây trì hoãn việc thi hành các nghĩa vụ tài chính, gây áp lực đối với bên còn lại, cách tốt nhất trong trường hợp này là lựa chọn việc xét xử thay vì hòa giải, đối thoại.
Hòa giải tranh chấp đất đai mấy lần?
Tóm lại
Hòa giải, đối thoại chỉ có thể thành công nếu các bên sẵn sàng chịu nhượng bộ và tìm kiếm giải pháp thỏa đáng thì phương thức hòa giải là phương án tối ưu trong trường hợp này. Việc hòa giải sẽ giúp cho các bên hiểu rõ nhau, tôn trọng lẫn nhau trong công việc và cuộc sống. Hòa giải tranh chấp đất đai khi được thực hiện hiệu quả, không chỉ giúp giải quyết xung đột mà còn củng cố mối quan hệ giữa các bên và góp phần vào sự ổn định xã hội.
Thông tin liên hệ:
- Trụ sở công ty tọa lạc tại: Lầu 2 Số 68 đường Nguyễn Huệ, phường Bến Nghé, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh
- Văn phòng làm việc: 4/9 Đường số 3, Cư xá Đô Thành, Phường 4, Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh
- Email: votu@luatminhtu.com
- Hotline: 1900 0031
- Fanpage: https://www.facebook.com/luatminhtu
- Website: luatminhtu.vn
