Thừa kế đất đai là một chế định pháp lý quan trọng, làm phát sinh việc chuyển giao quyền sử dụng đất từ thế hệ này sang thế hệ khác trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, không phải mọi loại đất đai đều có thể trở thành di sản thừa kế, và cũng không phải bất kỳ ai cũng đủ điều kiện để được nhận thừa kế quyền sử dụng đất. Việc xác định rõ các điều kiện này có ý nghĩa then chốt nhằm bảo đảm tính hợp pháp của giao dịch, bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế, đồng thời tránh các tranh chấp phát sinh trong thực tiễn.

Bài viết dưới đây, Luật Minh Tú sẽ phân tích cụ thể điều kiện để đất đai trở thành tài sản thừa kế và điều kiện để cá nhân được nhận thừa kế đất đai theo quy định mới nhất của pháp luật hiện hành.

1. Điều kiện để đất đai trở thành tài sản thừa kế

Căn cứ quy định tại khoản 1 Điều 45 Luật Đất đai 2024, để quyền sử dụng đất đai trở thành tài sản để lại thừa kế, thửa đất đó phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý sau đây:

• Có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: Đất phải có một trong các loại Giấy chứng nhận hợp pháp như Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở, hoặc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.

Lưu ý: Điều kiện này được miễn trừ đối với một số trường hợp cụ thể như thừa kế quyền sử dụng đất khi chuyển đổi đất nông nghiệp lúc dồn điền, đổi thửa, tặng cho quyền sử dụng đất cho Nhà nước/cộng đồng dân cư và trường hợp quy định tại khoản 7 Điều 124 và điểm a khoản 4 Điều 127 Luật Đất đai 2024;

• Đất không có tranh chấp: Thửa đất phải đang trong tình trạng không có tranh chấp hoặc tranh chấp đã được giải quyết dứt điểm bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bản án, quyết định của Tòa án, quyết định hoặc phán quyết của Trọng tài đã có hiệu lực pháp luật.
• Không bị kê biên hoặc áp dụng biện pháp khẩn cấp: Quyền sử dụng đất không bị kê biên, áp dụng biện pháp khác để bảo đảm thi hành án theo quy định của pháp luật thi hành án dân sự hoặc không bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định của pháp luật.
• Đang trong thời hạn sử dụng đất: Quyền sử dụng đất phải còn thời hạn sử dụng tại thời điểm mở thừa kế.

Những vấn đề pháp lý liên quan đến tặng cho, cho thuê, thừa kế nhà đất

2. Điều kiện để người thừa kế được nhận thừa kế đất đai

Để một cá nhân được nhận thừa kế đất đai, ngoài việc đất đai đáp ứng các điều kiện nêu trên, cá nhân đó cũng cần đáp ứng các điều kiện về tư cách người thừa kế theo Bộ luật Dân sự 2015.

2.1. Điều kiện chung về tư cách người thừa kế đất đai

Cá nhân phải đáp ứng các điều kiện tại Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015 để có thể trở thành người thừa kế:

• Phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế.
• Trong trường hợp người cá nhân sinh ra sau thời điểm mở thừa kế, phải còn sống và trước đó đã thành thai trước khi người để lại di sản chết.

2.2. Các trường hợp không được hưởng di sản thừa kế

Người thừa kế không được rơi vào các trường hợp không được quyền hưởng di sản thừa kế được quy định tại Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:

• Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, ngược đãi nghiêm trọng hoặc hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó.
• Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản.
• Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng.
• Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Lưu ý: Những người này vẫn được hưởng di sản nếu người để lại di sản đã biết hành vi của họ, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.

2.3. Người hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc

Ngoài ra, những người dưới đây được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc (quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015):

• Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng.
• Con thành niên mà không có khả năng lao động.

Lưu ý: Quy định này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015.

3. Thủ tục thực hiện quyền thừa kế đất đai

Sau khi đã xác định được quyền thừa kế đất đai hợp pháp, người thừa kế cần thực hiện thủ tục đăng ký biến động đất đai theo các bước sau:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ khai nhận di sản thừa kế

Người thừa kế cần chuẩn bị các hồ sơ cần thiết để thực hiện thủ tục chuyển quyền thừa kế đất đai. Hồ sơ thực hiện kê khai di sản thừa kế gồm:

• Bản sao sơ yếu lý lịch của người được nhận di sản thừa kế;
• Bản sao chứng minh nhân dân hộ chiếu của người chết và của mình;
• Trong trường hợp giao dịch thông qua người đại diện cần có hợp đồng ủy quyền hoặc giấy ủy quyền;
• Bản sao giấy chứng tử của người chết;
• Bản sao di chúc nếu người chết để lại di chúc;
• Các loại giấy tờ chứng minh mối quan hệ của người thừa kế và người chết ví dụ như sổ hộ khẩu, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn…;
• Giấy chứng minh quyền sử dụng quyền sở hữu tài sản là di sản thừa kế (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất quyền sở hữu nhà ở,…)

Bước 2: Niêm yết công khai việc thụ lý văn bản khai nhận di sản

Thực hiện niêm yết tổ chức hành nghề công chứng niêm yết việc thụ lý công chứng văn bản khai nhận di sản trụ sở tại Ủy ban nhân dân cấp xã/phường nơi thường trú cuối cùng của người để lại di sản trường hợp không xác định được nơi thường trú cuối cùng thì niêm yết tại nơi tạm trú có thời hạn cuối cùng của người đó.

Trường hợp di sản gồm cả bất động sản và động sản hoặc di sản gồm có bất động sản thì việc niêm yết được thực hiện tại nơi thường trú cuối cùng của người để lại di sản. Trường hợp không xác định được nơi thường trú cuối cùng thì niêm yết tại tại nơi tạm trú có thời hạn cuối cùng của người đó tại Ủy ban nhân dân cấp xã/phường nơi có bất động sản.

• Thời hạn niêm yết công khai là 15 ngày. Nếu trong thời hạn này không có tranh chấp từ những người đồng thừa kế hoặc người có quyền lợi liên quan, Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ ra văn bản công nhận di sản thừa kế.

Bước 3: Đăng ký biến động đất đai tại văn phòng đăng ký đất đai

Sau khi hoàn tất thủ tục khai nhận di sản tại tổ chức công chứng, người thừa kế nộp hồ sơ tại Văn phòng đăng ký đất đai (hoặc Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai cấp huyện) để thực hiện thủ tục đăng ký biến động đất đai (sang tên) theo quy định của pháp luật.

Khai nhận di sản thừa kế: Quy trình chi tiết đúng pháp luật

4. Dịch vụ Khai nhận di sản thừa kế tại Luật Minh Tú

Việc khai nhận và phân chia di sản thừa kế, đặc biệt khi liên quan đến đất đai và quyền sử dụng đất, thường là một quá trình phức tạp và dễ phát sinh tranh chấp. Để đảm bảo thủ tục thực hiện quyền thừa kế đất đai của quý vị diễn ra nhanh chóng, chính xác và hợp pháp, Luật Minh Tú cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện, bao gồm:

• Tư vấn và đánh giá hồ sơ: Phân tích tình trạng pháp lý của di sản và tư cách người thừa kế, giúp quý vị chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ theo quy định của Luật Đất đai và Bộ luật Dân sự.
• Soạn thảo văn bản: Hỗ trợ soạn thảo Văn bản khai nhận di sản, Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế, và các đơn từ cần thiết khác.
• Hỗ trợ công chứng và niêm yết: Đại diện hoặc cùng quý vị thực hiện các thủ tục niêm yết công khai tại UBND cấp xã/phường và làm việc với các tổ chức công chứng.
• Đăng ký biến động (Sang tên Sổ đỏ): Hoàn thiện hồ sơ và đại diện nộp hồ sơ đăng ký biến động quyền sử dụng đất tại Văn phòng Đăng ký đất đai, giúp quý vị nhanh chóng nhận được Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới.
• Giải quyết tranh chấp: Tư vấn và đại diện giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh giữa những người đồng thừa kế, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của quý vị.

Hãy để Luật Minh Tú đồng hành cùng quý vị trong việc thực hiện quyền thừa kế đất đai một cách an toàn và hiệu quả.

Thông tin liên hệ

• Hotline: 1900 0031
• Zalo tư vấn 24/7: https://zalo.me/congtyluatminhtu
• Zalo đặt lịch tư vấn cùng Luật sư Võ Hồng Tú: 090.737.4868
• Fanpage: https://www.facebook.com/luatminhtu
• Email: votu@luatminhtu.com
• Website: luatminhtu.vn
• Văn phòng tư vấn: Số 4/9 Đường số 03, Cư xá Đô Thành, Phường Bàn Cờ, Tp.HCM

5. Kết luận

Thừa kế đất đai là một chế định quan trọng, gắn liền trực tiếp với quyền lợi của cá nhân và gia đình, đồng thời ảnh hưởng lớn đến sự ổn định trong quan hệ dân sự – đất đai. Để một thửa đất được coi là di sản thừa kế và việc chuyển giao quyền sử dụng đất diễn ra thuận lợi, trước hết phải bảo đảm các điều kiện pháp lý về quyền sử dụng đất. Bên cạnh đó, người thừa kế muốn nhận quyền sử dụng đất cũng phải đáp ứng các điều kiện về tư cách thừa kế theo Bộ luật Dân sự và Luật Đất đai.

Việc nắm rõ các quy định này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của những người thừa kế, mà còn góp phần hạn chế rủi ro, phòng tránh tranh chấp, đảm bảo việc chuyển giao quyền sử dụng đất được tiến hành minh bạch, hợp pháp và đúng quy định.

Kiện đòi quyền thừa kế: Nắm chắc pháp luật để bảo vệ tài sản & tình thân