Trong xã hội hiện nay, việc viết di chúc định đoạt tài sản cho những người thân thích của mình không còn là vấn đề quá xa lạ. Trên thực tế thì một di chúc hợp pháp cần đáp ứng các quy định của pháp luật về di chúc và quyền của người lập di chúc, người thừa hưởng thừa kế. Tưởng chừng như đơn giản nhưng trong thực tiễn còn nhiều vấn đề nảy sinh dẫn tới việc nhận định và quy định không giống nhau của một số bản án giải quyết về cùng một vụ án tranh chấp thừa kế.

Trong bài viết này, Luật Minh Tú sẽ chỉ rõ các điều kiện để di chúc hợp pháp, đảm bảo quyền lợi của người lập di chúc và cả người được nhận thừa kế.

Một số khái quát về Di chúc

Theo Điều 624 BLDS 2015 quy định về di chúc:

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.

Theo quy định này, ý chí của một cá nhân nhằm dịch chuyển tài sản của mình sau khi chết cho người khác được thông qua một di chúc. Sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm định đoạt tài sản được thông qua hành vi pháp lý để dịch chuyển quyền sở hữu của người để lại di sản cho người khác sau khi người này chết. Có thể nêu đặc điểm của di chúc như sau:

(i) Di chúc là giao dịch dân sự đơn phương của cá nhân

Di chúc là sự thể hiện ý chí của bên lập di chúc, bên lập di chúc là cá nhân thể hiện ý nguyện cuối cùng về việc sử dụng và định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Đây là ý nguyện riêng của chính bản thân người để lại di sản và họ không quan tâm đến việc người huẩn di sản mà họ định đoạt trong di chúc có nhận hay không nhận di sản thừa kế…

(ii) Di chúc có hiệu lực kể từ ngày người lập di chúc chết

Thời điểm có hiệu lực của di chúc phụ thuộc vào thời điểm người lập di chúc chết. “Di chúc có hiệu lực pháp luật từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm người lập di chúc chết. Vì thế, một di chúc được lập mặc dù đảm bảo các điều kiện (các yêu cầu) của pháp luật, nhưng khi người lập di chúc đó còn sống thì di chúc đó chưa có hiệu lực, những người hưởng thừa kế chưa có thực hiện theo ý chí của người lập di chúc. Từ đặc điểm nàyPháp luật từ thời điểm mở thừa kế” (Điều 643 BLDS 2015).

(iii) Di chúc có thể bị sửa đổi hoặc huỷ bỏ bất cứ lúc nào

Di chúc thể hiện ý chí đơn ràng buộc hay phụ thuộc vào ý chí của người lập di chúc, ý chí này không bị ràng buộc hay phụ thuộc vào ý chí của người hưởng di sản. Vì thế, người lập di chúc có quyền bằng ý chí cá nhân thay đổi nội dung hoặc huỷ bỏ di chúc đã lập. Việc thay đổi hay huỷ bỏ di chúc đã lập có thể do diễn biến tình cảm, có thể do điều kiện thực tế trong quan hệ thừa kế và tình trạng tài sản của người thừa kế, hoặc là sự xuất hiện một số yếu tố mới.

(iv) Di chúc thể hiện sự định đoạt tài sản bằng một hành vi pháp lý của người lập di chúc

Một trong những căn cứ xác lập quyền sở hữu đối với tài sản là: “được thừa kế tài sản” (khoản 5 Điều 170 BLDS 2015). “Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi chết”. Thực hiện quyền định đoạt theo căn cứ này chính là việc dịch chuyển quyền sở hữu một phần hay toàn bộ tài sản của mình cho một hoặc nhiều người hưởng di sản, trong đó có thể bao gồm cả người được di tăng. Nếu nội dung của di chúc không thể hiện việc để lại tài sản cho ai thì di chúc không có nội dung định đoạt tài sản, không có ý chí về mặt vật chất. Trong khi đó, di chúc là căn cứ để làm phát sinh quan hệ thừa kế theo di chúc..

(v) Di chúc phải được thể hiện dưới một hình thức nhất định

Ý nguyện cuối cùng về việc dịch chuyển tài sản cho những người khác sau khi ở chết phải được thể hiện dưới một hình thức nhất định: di chúc miệng hoặc di chúc viết. Hình thức của di chúc chứa đựng nội dung mà người lập di chúc đã xác định. hình thức của di chúc có tính xác thực mong muốn bên trong của người  muốn bên trong của người lập di chúc. Do vậy, di chúc đã lập mà không tuân thủ các điều kiện về hình thức thì sẽ vô hiệu.

>>> Xem thêm: Quyền thừa kế tài sản khi cha mất không có di chúc: Ai có quyền hưởng?

Nội dung của di chúc

Theo Điều 631 BLDS 2015 quy định di chúc bao gồm những nội dung chủ yếu sau:

1. Thời gian (ngày, tháng, năm) lập di chúc;
2. Thông tin pháp lý (họ tên, nơi cư trú…) của người lập di chúc và cá nhân/tổ chức được hưởng di sản;
3. Thông tin di sản để lại và nơi có di sản;
4. Các nội dung thể hiện tại di chúc không được trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

Ngoài các nội dung trên, di chúc hợp pháp có thể có các nội dung khác.

Di chúc hợp pháp không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc. Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.

Hình thức của một di chúc hợp pháp

Di chúc có 2 hình thức, cụ thể là:

• Di chúc miệng (di chúc bằng miệng): Là sự thể hiện ý chí bằng lời nói của người lập di chúc. Việc lập di chúc miệng chỉ được thực hiện trong trường hợp người lập không có đầy đủ điều kiện để thể hiện ý chí của mình bằng văn bản;
• Di chúc bằng văn bản, bao gồm:
  • Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng;
  • Di chúc bằng văn bản có người làm chứng;
  • Di chúc bằng văn bản có công chứng/chứng thực.

>>> Đọc thêm: Quyền thừa kế tài sản không có di chúc: Những điều cần lưu ý

Điều kiện để di chúc hợp pháp

Di chúc được xem xét là một giao dịch dân sự đơn phương. Là một giao dịch dân sự nếu muốn được thừa nhận là có hiệu lực pháp luật thì phải đáp ứng bốn điều kiện có hiệu lực của một giao dịch dân sự nói chung theo quy định tại Điều 117 BLDS năm 2015.

Di chúc chỉ phát sinh hiệu lực pháp luật khi người lập di chúc chết. Vì thế giao dịch dân sự này có tính chất đặc biệt. Nếu giao dịch dân sự khác có thể uỷ quyền cho một người khác thực hiện hoặc có thể do người đại diện theo pháp luật. Việc lập di chúc không thể uỷ quyền cho người khác “Pháp luật cũng không thể chỉ định người nào đó lập thay ai có quy định về các điều kiện bắt buộc” thủ tục lập di chúc.

Để được xem là một di chúc hợp pháp, ngoài việc phải thoả mãn các điều kiện về nội dung và hình thức nêu trên, di chúc còn phải có đầy đủ các điều kiện cụ thể như sau:

1. Chủ thể lập di chúc trong tinh thần trạng thái minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa/cưỡng ép;
2. Người lập di chúc từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì di chúc bắt buộc phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý;
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất/không biết chữ bắt buộc phải được lập thành văn bản và có công chứng/chứng thực;
4. Đối với di chúc miệng phải có sự chứng kiến của ít nhất 2 người làm chứng và được ghi chép lại, sau đó người làm chứng cùng ký tên/điểm chỉ.

Dịch vụ soạn thảo di chúc tại Luật Minh Tú

Việc soạn thảo di chúc hợp pháp có thể khá phức tạp khi phải đảm bảo các điều kiện pháp lý theo quy định của pháp luật. Để tiết kiệm thời gian, công sức, đảm bảo tính hợp pháp của Di chúc, Luật Minh Tú cung cấp dịch vụ tư vấn, soạn thảo Di chúc trọn gói, chuyên nghiệp.

• Tư vấn chi tiết về các quy định của pháp luật
• Soạn thảo hoàn chỉnh, đầy đủ Di chúc cho khách hàng
• Rà soát, điều chỉnh Di chúc sao cho phù hợp với quy định của pháp luật
• Cam kết tiết kiệm thời gian, chi phí cho khách hàng

Thông tin liên hệ

• Hotline: 1900 0031
• Zalo tư vấn 24/7: https://zalo.me/congtyluatminhtu
• Zalo đặt lịch tư vấn cùng Luật sư Võ Hồng Tú: 090.737.4868
• Fanpage: https://www.facebook.com/luatminhtu
• Email: votu@luatminhtu.com
• Website: luatminhtu.vn
• Văn phòng tư vấn: Số 4/9 Đường số 03, Cư xá Đô Thành, Phường Bàn Cờ, Tp.HCM

Kết luận

Về phương diện xã hội việc một người lập di chúc trước khi qua đời đã được thực hiện từ rất lâu. Trong xã hội phong kiến, nhất là ở những gia đình khá giả có nhiều của cải, trước khi mất người ta thường lập di chúc, căn dặn và chia số tài sản của mình cho con cháu. Xã hội Việt Nam từ xưa tới nay trong mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, kính trên nhường dưới là một đạo lí tốt đẹp được các thế hệ trong gia đình gìn giữ nên chuyện tranh chấp, kiện tụng giữa các thành viên trong gia đình là chuyện hiếm khi xảy ra do vậy một số người trước khi qua đời thường dặn con cháu mà ít khi lập di chúc bằng văn bản.

Để hợp thức hoá những lời “căn dặn” đó, hãy lập Di chúc theo quy định của pháp luật để dễ dàng cho con cháu sau này trong việc tiến hành khai nhận di sản của ông bà, bố mẹ để lại. Nếu gặp khó khăn trong việc lập Di chúc hợp pháp, hãy liên hệ Luật Minh Tú, chúng tôi sẽ hỗ trợ bạn.